اهداف پژوهش
اهداف پژوهش با توجه به ماهیت آن به اهداف اصلی و فرعی تقسیم بندی شده است.
هدف اصلی پژوهش حاضر عبارت است از :
تأثیر آموزش هنرهای تجسمی بر افزایش مهارتهای پردازش اطلاعات بینایی (ادراک بینایی) کل کودکان حساب نارسای پایه های دوم سوم دبستان .
اهداف فرعی پژوهش حاضر عبارتست از:
تأثیر آموزش هنرهای تجسمی بر افزایش هماهنگی چشم و دست کودکان حساب نارسای
پایه های دوم و سوم دبستان .
تأثیر آموزش هنرهای تجسمی بر توانائی تشخیص شکل از زمینه کودکان حساب نارسای پایه های دوم و سوم دبستان .
تأثیر آموزش هنرهای تجسمی بر افزایش درک ثبات شکل کودکان حساب نارسای پایه های دوم و سوم دبستان .
تأثیر آموزش هنرهای تجسمی بر افزایش درک ارتباط فضائی کودکان حساب نارسای
پایه های دوم و سوم دبستان .
تأثیر آموزش هنرهای تجسمی بر افزایش درک موقعیت فضائی کودکان حساب نارسای
پایه های دوم و سوم دبستان .
تأثیر آموزش هنرهای تجسمی بر افزایش ادراک دیداری-فضائی کودکان حساب نارسای
پایه های دوم و سوم دبستان .
تأثیر آموزش هنرهای تجسمی بر افزایش حافظه بینایی کودکان حساب نارسای پایه های دوم و سوم دبستان .
تأثیر آموزش هنرهای تجسمی بر کاهش علائم حساب نارسائی کودکان حساب نارسای
پایه های دوم و سوم دبستان .
فرضیه های پژوهش
فرضیه اصلی پژوهش حاضر عبارتست از :
آموزش هنرهای تجسمی افزایش مهارت های پردازش اطلاعات بینایی (ادراک بینائی) کل کودکان حساب نارسای پایه های دوم و سوم دبستان مؤثر است.
فرضیه های فرعی عبارتند از :
فرضیه ۲): آموزش هنرهای تجسمی بر افزایش هماهنگی چشم و دست کودکان حساب نارسا مؤثر است.
فرضیه ۳): آموزش هنرهای تجسمی بر افزایش توانایی تشخیص شکل از زمینه کودکان حساب نارسا مؤثر است.
فرضیه ۴): آموزش هنرهای تجسمی برافزایش درک ثبات شکل کودکان حساب نارسا مؤثر است.
فرضیه ۵): آموزش هنرهای تجسمی برافزایش درک ارتباط فضایی کودکان حساب نارسا مؤثر است.
فرضیه ۶): آموزش هنرهای تجسمی برافزایش درک موقعیت فضایی کودکان حساب نارسا مؤثر است.
فرضیه ۷): آموزش هنرهای تجسمی برافزایش ادراک دیداری – فضائی کودکان حساب نارسا مؤثر است.
فرضیه ۸): آموزش هنرهای تجسمی برافزایش حافظه بینائی کودکان حساب نارسا مؤثر است.
فرضیه ۹): آموزش هنرهای تجسمی بر کاهش علائم حساب نارسائی کودکان حساب نارسا مؤثر است.
متغیرهای پژوهش:
در این پژوهش متغیرها به شرح زیر بوده است:
تعاریف نظری و عملیاتی پژوهش
تعاریف نظری :
هنرهای تجسمی[۱]:
شکلی از هنر و فعالیت های هنری که در آنها تجسم زیبایی ، نمایش و ارضاء تمایل زیبا دوستی انسان را هدف خود قرار می دهند و محصول این دسته از هنرها ، بدیع و منحصر به فرد است و هنرهای تجسمی در واقع به عنوان تلاش هنرمندانه برای بازنمایی اندیشه های انتزاعی به فرم های حسی بصری و قابل لمس است و از جمله این هنرها می توان به طراحی ، نقاشی ، سفالگری ، مجسمه سازی و معماری اشاره نمود(بامداد ،۱۳۷۰ لوسی اسمیت[۲] ،۱۹۹۶ ، گشایش ،۱۳۸۰).
مهارتهای پردازش اطلاعات بینائی[۳] :
منظور کلیه مهارتهای لازم برای دریافت، پردازش ، رمز گردانی، تعبیر و تفسیر داده های ( درون داد ) بینائی و ارائه پاسخ ( برون داد ) مناسب است که خود شامل سه دسته مهارتهای بینائی – حرکتی، بینائی – فضائی و تجزیه و تحلیل بینائی است ( کیس اسمیت[۴] ، ۲۰۰۱، فرهبد، ۱۳۸۴ ).
حساب نارسا: [۵]
حساب نارسائی، اختلال در محاسبه و کسب مفاهیم ریاضی است که کودکان مبتلا به این اختلال در زمینه درک روابط فضائی دچار مشکلات شدید هستند و معمولاً برای شمارش اعداد و نیز انجام چهار عمل اصلی به جای تکیه به قوای ذهنی خویش از انگشتان دستها یا وسایل کمکی بهره می گیرند ( سیف نراقی و نادری، ۱۳۸۴).
[۱] Visual Arts.
[۲] Lucie smith . E
[۳] Visual Information Processing Skills
[۴] Case – Smith.y
[۵] Dyscalculia
تعارف عملیاتی
حساب نارسا:
حساب نارسائی ناتوانی عمیق در درک و فراگیری مفاهیم ریاضی و محاسبه است که با
بد کارکردی سیستم مغزی در ارتباط است و از آزمون پیشرفت ریاضی ایرانی کی
مت برای تشخیص این اختلال استفاده می شود و بر مبنای این آزمون مهارتهای
ریاضی و محاسبه این گروه از کودکان به طور قابل ملاحظه ای پائین تر از آن
است که با توجه به سن زمانی، هوش سنجیده شده و آموزش متناسب با سن انتظار
می رود (لرنر ، ۱۹۹۶،به نقل از استکی ، ۱۳۸۶).
درک ثبات شکل: [۱]
عبارت است از توانائی کودک در درک نهائی محرکات بینائی بدون اینکه لازم باشد به تمام جزئیات توجه کند مثلاً این مهارت در هنگام مطالعه به او کمک می کند تا بدون دیدن کلمه آنرا بخواند و از دیدگاهی دیگر درک ثبات شکل توانائی تشخیص و درک هر شکل، صرف نظر از اندازه، وضعیت ، جنس یا رنگ آن است و از خرده آزمون درک ثبات شکل آزمون پیشرفته ادراک بینائی فراستیگ برای سنجش آن استفاده می شود ( فرهبد، ۱۳۸۴، سیف نراقی و نادری، ۱۳۸۴، کیس اسمیت، ۲۰۰۱).
تشخیص تصویر (شکل) از زمینه[۲]:
عبارتست از توانائی کودک در توجه به ویژگی های بارز شکل در عین آگاهی از رابطه شکل با زمینه آن که برای سنجش آن از خرده آزمون تشخیص شکل از زمینه آزمون پیشرفته ادراک بینائی فراستیگ استفاده می کنند ( فراستیگ ، ۱۹۹۰،تبریزی و همکاران، ۱۳۷۵، فرهبد، ۱۳۸۴ ).
درک روابط فضائی [۳]:
توانائی تشخیص حالت اشیاء و اشکال در ارتباط با یکدیگر و نیز ارتباط با یکدیگر و ارتباط با فرد مشاهده کننده که این مهارت کودک را در زمینه تشخیص توالی حروف و اعداد در یک کلمه یا توالی کلمات در جمله یاری می کند و از خرده آزمون ادراک روابط فضائی آزمون پیشرفته ادراک بینائی فراستیگ برای سنجش آن استفاده می کنند ( سیف نراقی و نادری ۱۳۸۴ ، تبریزی و همکاران، ۱۳۷۵ )
هماهنگی چشم و دست:[۴]
از جمله مهارتهای پردازش اطلاعات بینائی است که به آن مهارت بینائی حرکتی نیز گفته شده و در واقع بین پردازش – اطلاعات بینائی و حرکات دست و انگشتان ارتباط برقرار می کند و برای سنجش آن از خرده آزمون هماهنگی چشم و دست آزمون ادراک بینائی فراستیگ استفاده می شود ( اسمیت، ۲۰۰۱، فرهبد، ۱۳۸۴ تبریزی و همکاران، ۱۳۷۵ ).
[۱] Form Constancy
[۲] Figure – ground Discrimination
[۳] Spatial Relation
[۴] Eye – hand Coordination
فصل دوم
بررسی ادبیات و پیشینه پژوهش
تعریف هنر
هنر در معنای عام و وسیع خود عبارتست از تطبیق دانش و معرفت نظری به عمل انسان که انسان هوش خود را برای تغییر شکل طبیعت به کار می اندازد تا مواد اولیه طبیعی را به اشیاء و وسایل مفید تبدیل کرده و از این طریق حوائج و نیازهای خود را برطرف سازد. اما با در نظر گرفتن این معنی می توان گفت که هنر عبارت از فعالیت و کوششی است که برای ساختن و به وجود آوردن زیبائی به کار برده می شود ( بامداد، ۱۳۷۰ ).
به عبارت دیگر هنر مانند دانش و فلسفه وسیله ای است برای شناخت واقعیات علم و نقش تخیلی در هنر بیش از علم است و نقش تعقلی و انتزاعی، درعلم بیشتر از هنر است. در واقع هنر چون فواره ای است که در شرایط گوناگون اجتماعی اوج گرفته و فرود می آید و بادهای سرنوشت آنرا به ورطه توالی بی پایان شکل ها می افکند.هر اثر هنری تجلی تازه ای از پیکار دائم انسانها با طبیعت است که برای شناخت بیشتر صورت گرفته و در این پیکار هر لحظه آفرینش تازه ای در هنر به وجود می آید. به اعتقاد افراد هنرمند باید در تعریف از هنر، احساس را در نظر گرفت و به اعتقاد آنها ، هنر فعالیتی است انسانی که شخص عالمانه و با استفاده از برخی نشانه های خارجی احساساتی را که تجربه کرده به دیگران منتقل می کند و این دیگران مبتلای این احساسات می شوند و خود آنها را تجربه می کنند ( سعدی پور، ۱۳۷۹، رامین، ۱۳۷۹ ).
طبق تعریف دیگر، هنر به هر یک از فعالیتهای نقاشی، مجسمه سازی ( پیکر تراشی ) ، معماری، تئاتر، سینما، موسیقی ( آوازخوانی و نوازندگی ) ، سفالگری ، طراحی ، عکاسی، کنده کاری، جواهر سازی، و نظیر آنها گفته می شود که در آنها خلاقیت و نوآوری وجود داشته باشد و حس زیبائی شناختی در آنها به نمایش گذاشته شود.بر اساس بسیاری دیگر از تعاریف، هنر پدیده ای است که هنرمند می آفریند و هنرمندان اکثراً رنجوران محرومی هستند که از دردهای خود نالان بوده و در پی درمان می گردند و می کوشند که به شیوه ای خردمندانه دردها و آلام خود را بیرون ریخته و روان را از سموم پاک کنند. روانشناسان هنری از تحلیل زندگی هنرمندان بزرگ چنین استنباط کرده اند که هنر چیزی جز انعکاس زندگی هنرمندان نیست و آثار هنری همانا نماینده ای از هنرمندان خلاق است. بسیاری از پ‍ژوهشگران، محققین و روانشناسان نیز هنر را پدیده ای خلاقانه و ساخته دست بشر می دانند که با عقاید، اندیشه ها، مفاهیم، معانی و احساسات ارتباط برقرار می کند و عنصر زیبائی شناختی در آن مطرح است و بر این اساس هنر را به نقاشی، طراحی، سفالگری، مجسمه سازی، سینما، تئاتر، معماری، شعر و ادبیات، موسیقی و هنرهای دستی تقسیم بندی می کنند ( کرامتی، ۱۳۸۰ ، رامین ، ۱۳۷۷، دیس آنایاک[۱]، ۲۰۰۵، زایدل، ۲۰۰۶ ).
[۱] Dissunayake